هر کسی که بخواهد بر اساس شرایط کنونی زندگی‌اش هدف تعیین کند، قطعاً با شکست مواجه خواهد شد. برای موفقیت و رسیدن به اهداف باید برنامه‌ریزی کرد. یکی از این برنامه‌ریزی‌ها «بودجه‌بندی» است. بودجه‌بندی برنامه‌ای‌ست که با فراگرفتن آن می‌توانید به‌آسانی به اهداف بلندمرتبه در زندگی دست یابید. بودجه‌بندی برنامه‌ای مالی است برای شرایطی خاص که همه‌ی مبالغ و مخارج در آن تعیین می‌شود و میان آنها تعادل ایجاد می‌شود. بیشتر مردم بودجه‌بندی را برنامه‌ای می‌دانند که آنها را از خطر فقیر شدن نجات می‌دهد؛ اما بودجه‌بندی برنامه‌ای‌ست برای ثروتمند کردن افراد.
انواع بودجه‌بندی
در دنیای اقتصاد دو نوع بودجه‌بندی وجود دارد: یکی از آنها «بودجه‌بندی کمبودها» و دیگری «بودجه‌بندی اضافه‌ها» است.
بیشتر مردم تمایل دارند کمبود‌های خود را بودجه‌بندی کنند؛ زیرا طراحی برنامه‌ای برای متعادل کردن دخل‌وخرج خیلی آسان‌تر از پول درآوردن است. بودجه‌بندی کم‌وکسری این‌طور تعریف می‌شود: «تعیین برنامه‌ای برای جبران هزینه‌های مالیاتی دولت، شرکت‌ها و اشخاص.» واژه‌ی جبران یعنی خرج کردن بیش از درآمد.
هنگامی که یک دولت می‌خواهد کمبودهایش را بودجه‌بندی کند باید بدهی‌هایش را مد نظر قرار دهد و بخشی از آن را از طریق مالیات‌هایی که از مردم می‌گیرد، پرداخت کند.
بودجه‌بندی کم‌وکسری‌های یک شرکت تجاری، باید از طریق افزایش میزان فروش و کاهش مخارج مصرفی انجام شود، وگرنه خیلی زود با شکست مواجه می‌شود. چنانچه یک شرکت با روش‌های فروش بیشتر آشنا نباشد و مجبور باشد برای جبران کمبودها و پرداخت هزینه‌هایش از دارایی و سرمایه‌ی شرکت استفاده کند، مطمئنا با ورشکستگی روبرو خواهد شد. جلوگیری از مخارج و هزینه‌های اضافی مانند برگزاری مراسم و جشن‌ها، خرید دستگاه‌ها و کالاهای بی‌مصرف و… موارد مهمی هستند که باید در برنامه‌ی بودجه‌بندی لحاظ شوند.
اشخاص معمولی که اهمیتی به بودجه‌بندی نمی‌دهند، بزرگ‌ترین مقروضان دنیا هستند؛ زیرا آنها عادت دارند که بیشتر از درآمدشان خرج کنند و همیشه برای جبران کمبودهایشان به دنبال یافتن وام و خدمات دولتی هستند. آنها در مقابل سرمایه‌های خود احساس مسئولیت نمی‌کنند و این بزرگ‌ترین دلیل درگیری‌شان با مشکلات مالی است.
نوع دیگر بودجه‌بندی «بودجه‌بندی مازاد و اضافات» است؛ به‌معنای طراحی یک برنامه برای جلوگیری از مخارج اضافی و پرداخت هزینه‌های غیر ضروری دولت‌ها، شرکت‌ها و اشخاص.
این تعریف به آن معنا نیست که جلوی دست‌یابی به اهداف خود، دولت‌ها و شرکت‌ها را بگیریم، بلکه راهی برای استفاده‌ی درست و بهینه از سرمایه‌هاست.
بودجه‌بندی کم‌وکسری‌ها لازمهٔ بقای یک تجارت است؛ اما بودجه‌بندی اضافات یک هنر است که سود آن را در آینده می‌بینیم. با جلوگیری از مخارج اضافی می‌توان سرمایه‌ها را پس‌انداز کرد و سرمایه‌ی پس‌اندازشده را در بخش‌های مطمئن سرمایه‌گذاری کرد. در واقع، اگر به بخشی از سرمایه‌ی خود نیاز نداشته باشیم، به این معنی نیست که هر طور شده، راهی برای خرج کردنش پیدا کنیم، بلکه می‌توانیم با پس‌انداز کردنش برای آینده و زمانی که به آن نیاز پیدا می‌کنیم، استفاده‌ی بهتری از آن کنیم.
شرکت‌ها با استفاده از سرمایه‌های مازاد خود که نتیجه‌ی بودجه‌بندی است، می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند یا اینکه امور داخلی و مالی شرکت خود را گسترش دهند یا شعبات جدید تأسیس کنند. اشخاص نیز می‌توانند با بودجه‌بندی اضافۀ درآمدشان قرض‌هایشان را بپردازند، یا در بخش‌های مطمئن سرمایه‌گذاری کنند.
چند نکته مهم درباره بودجه‌بندی
- برای بودجه‌بندی مازاد درآمد در ابتدا، باید کمی هزینه کرد و حتی می‌توان کسی را استخدام کرد تا این کار را انجام دهد. همچنین بودجه‌بندی اضافات باید بر بودجه‌بندی کم‌وکسری‌ها اولویت داشته باشد. البته این به آن معنا نیست که به بدهی‌های خود بی‌اعتنا باشیم. اگر با دریافت درآمد خود پرداخت بدهی‌ها و سپس هزینه‌ها را دراولویت قرار دهیم، دیگر نمی‌توانیم هیچ استفاده‌ی شخصی‌ای از حقوقمان کنیم. این گونه بودجه‌بندی‌ها مخصوص قشر ضعیف جامعه است. شما در ابتدا باید مبلغی را برای سرمایه‌گذاری پس‌انداز کنید تا بتوانید راهی را برای افزایش درآمد خود ایجاد کنید. اگر چنین کاری نکنید، خود را محدود کرده‌اید و بدهی‌ها همیشه بر سر شما فریاد می‌کشند و اختیار شما را در دست می‌گیرند.
- نکته‌ی مهم دیگر در بودجه‌بندی ستون هزینه‌های شماست. پول و زمان هر دو سرمایه‌های مهمی هستند. آنها را بادقت صرف کنید. میان کسی که با دریافت حقوق خود خرید تنقلات، کفش جدید، تلویزیون جدید و بلیت تماشای فوتبال را در اولویت قرار می‌دهد و کسی که پس‌انداز، شرکت در طرح‌های سرمایه‌گذاری و سمینارها و فعالیت‌های ورزشی و کمک به مراکز خیریه را در اولویت قرار می‌دهد، تفاوت وجود دارد.
- از دیگر نکات مهم در بودجه‌بندی، بهترین استفاده از دارایی‌ها است. تفکر بی‌پول معتقد است که هنگام خرید باید تلاش کرد که کالاهای ارزان خرید. این تفکر می‌گوید افرادی که در قیمت‌ها صرفه‌جویی می‌کنند، در بودجه‌بندی‌ها موفق‌تر از دیگران عمل می‌کنند. در حالی که واقعیت چیز دیگری است. خرید کالاهای گران برای قشر ضعیف جامعه بهتر و به‌صرفه‌تر است؛ زیرا اجناس گران با کیفیت‌ترند و آنها آن قدر پول ندارند که بتوانند پس از مدتی دوباره آن جنس را خریداری کنند و در طول یک سال هزینه‌های گوناگونی را خرج یک چیز مشابه کنند.
- «خرج کن تا پولدار شوی!» منظور از این نکته مصرف بهینه‌ی پول است. یعنی اگر به‌موقع خرج کنیم، به‌موقع به سود می‌رسیم. برای مثال، هنگامی که فروش یک شرکت دچار افت می‌شود، حسابداران بلافاصله به‌دنبال بهانه‌جویی از فروش خود و جلوگیری از تبلیغات می‌روند. در حالی که هر چه تبلیغات کمتر شود، فروش با افت بیشتری مواجه می‌شود. از این رو، تمامی این مسائل دست به دست هم می‌دهند که شرکت ورشکسته شود. بنابراین، درک این نکته که چه زمان خرج کنیم، خیلی اهمیت دارد. گاهی نیاز است در یک زمان، مقداری از دارایی و وقت خود را صرف کاری کنیم تا در آینده همراه با سودش باز گردد.
مشکلات مالی، محرک تلاش بیشتر و موفقیت
مشکلات مالی در زندگی در واقع، نوعی سرمایه هستند، یعنی تا آنها نباشند نیاز به پول بیشتر حس نمی‌شود. به همین خاطر است که افراد فقیر زودتر از افراد متوسط ثروتمند می‌شوند. برای موفقیت و ثروتمند شدن باید هوش مالی خود را افزایش دهید تا درآمدتان افزایش یابد و بدهی‌هایتان به‌موقع پرداخت شود.
در هنگام بودجه‌بندی باید به بدهی‌هایمان توجه کنیم که از چه جنسی هستند. ما دو نوع بدهی داریم: بدهی خوب که ثروتمندمان می‌کند. مثل زمانی که به دیگران پولی قرض داده‌ایم و منتظریم که به ما بازگردانند و بدهی بد. بدهی بد زمانی است که به‌واسطه‌ی قرضی که قبلاً گرفته ایم، باید به افراد پول دهیم. به عنوان مثال، شخصی با وجود مشکلات مالی فراوان خانه‌ای خریده است که همهٔ امکانات از جمله استخر و سونا و جکوزی را در خود دارد. اما برای پرداخت پول آن از تعداد زیادی از افراد قرض گرفته است. این شرایط بسیار خطرناک است که نه تنها کسی را پولدار نمی‌کند، بلکه نوعی از بدهی‌های بد را وارد برنامه‌های بودجه می‌کند. شخص مجبور است برای پرداخت آنها از همه‌ی انواع دیگر دارایی‌ها، سرمایه‌ها، تفریحات و حتی هزینه‌های ضروری خود بزند. در واقع، بزرگ‌ترین دشمن دارایی‌های شما بدهی‌های بد هستند. هنگامی که می‌خواهید پولی قرض کنید ببینید که آن پول چقدر می‌تواند مشکل شما را حل کند و چگونه می‌خواهید آن را پس دهید. شاید با این گونه بررسی‌ها مشکلتان حل نشود؛ اما هوش مالی‌تان افزایش می‌یابد. اگر به مشکلات مالی‌تان به‌عنوان محرکی برای تلاش بیشتر و افزایش درآمد نگاه کنید، به‌راحتی می‌توانید مشکلات را با موفقیت پشت سر بگذارید و ثروتمند شوید.
اکنون که با برنامه‌ی بودجه‌بندی آشنا شدید، برای انتخاب برترین اهداف اقدام کنید و هرگز نگویید که من نمی‌توانم چنین پولی را بپردازم؛ زیرا اهداف بزرگ هستند که شما را به موفقیت می‌رسانند و ثروتمند می‌کنند.
